За време на првиот бран на пандемијата на Kовид-19, градовите биле полошо погодени во однос на помалите места или руралните области. Сепак, во Италија, Рим беше релативно поштеден, додека селата во Ломбардија забележаа многу високи стапки на болеста и починати. Потоа, едно ломбардиско село – Ферара Ербононе – се издвојува со тоа што не забележа ниту еден случај на Ковид-19 за време на бранот. Никој не знае зошто, пишува „Гардијан“.
Загатката не е само италијанска. Од самиот почеток, Ковид-19 погоди нерамномерно низ целиот свет, а научниците се обидоа да ги разберат причините. Зошто некои популации или сектори на населението се поранливи од другите? Или да го свртиме прашањето, зошто некои групи се релативно заштитени?
Во „Обсервер“ минатиот викенд, неврологот и моделист на Ковид-19, Карл Фристон од Универзитетскиот колеџ во Лондон посочи – врз основа на неговата споредба на германски и британски податоци – дека релативно ниските стапки на смртност регистрирани во Германија се резултат на непознати заштитни фактори.
Ова е како темна материја во универзумот: не можеме да ја видиме, но знаеме дека мора да биде таму за да се даде предвид што можеме да видиме – рече Фристон.
Иако ова е нов поглед – повеќето експерти го фалат заклучокот на Германија и систематскиот режим на тестирање – други напорно работат на идентификување на факторите кои го модулираат ширењето на Ковид-19 и со тоа може да се објаснат и другите загатки – како што се чини дека Јапонија избегна смртоносен прв бран и покрај релативно старата популација и безгласениот одговор на јавното здравство, или зошто Данска, Австрија и Чешка не пријавиле никаков наплив на случаи и покрај нивното рано олеснување на карантинските мерки. Ова може да се обликува со тоа како владите управуваат со ризиците од втор бран.
Едно е јасно: има многу причини зошто едното население е позаштитено од друго. Теоретскиот епидемиолог Сунетра Гупта од Универзитетот во Оксфорд смета дека клучен е имунитетот што е изграден пред оваа пандемија.
Лошата активност што има вкрстена заштита од тешка болест и смрт што им ја даваат други грешки во врска со циркулацијата. Иако таа вкрстена заштита на прво место не може да го заштити лицето од инфекција, тоа би можело да се осигура дека тие имаат само релативно благи симптоми – вели Гупта.
Предвидувањата на Гупта остана токму тоа, заради недостаток на податоци за имунитет на ковид-19. Тестирањето на антитела, како што знаеме, е во многу краток период и не може да се сметаат за веродостојни, а досегашните резултати сугерираат дека пропорциите на популацијата кои носат антитела на вирусот Ковид-19 се често во единечни или ниски двоцифрени бројки. Нови, почувствителни тестови за антитела, кои станаа достапни во последните неколку недели, наскоро би можеле да обезбедат многу поточна слика ако бидат распоредени доволно широко, но веќе има навестувања дека резултатите до денес може да бидат потценувани.
Прво, имаше докази засновани на дијагностичко тестирање на постмортем примероци од пациенти кои починаа во декември дека вирусот циркулирал во западните земји – особено Франција и САД – околу еден месец порано отколку што се сметаше првично. Новите истражувања покажуваат дека друга компонента на имунолошкиот одговор на човекот, Т-клетките, кои помагаат во оркестрирање на одговорот на антителата – покажуваат меморија за инфекција со коронавирус кога се изложени на „Sars-CoV-2“, вирусот што го предизвикува Ковид-19.
Во трудот објавен во „Cell“ на 14 мај, истражувачите од Институтот „La Jolla“ за имунологија во Калифорнија објавија дека Т-клетките во крвта извлечена од луѓе во периодот од 2015 до 2018 година ги препознале и реагирале на фрагменти од вирусот „Sars-CoV-2“.
Овие луѓе не можеа да го видат „Sars-CoV-2“. Најразумната хипотеза е дека оваа реактивност е навистина вкрстена реактивност со роднини на „Sars-CoV-2“ – обичните ладни коронавируси кои кружат многу широко и обично даваат прилично лесна болест – вели еден од авторите на весникот, Алесандро Шет.
Откритието го поддржуваше претходниот од групата во болницата „Charité“ во Берлин, откривајќи ја реактивноста на Т-клетките на протеините кај вирусот „Sars-CoV-2“ кај 83% од пациентите со ковид-19, но и кај 34% од здрави волонтери кои се тестирале негативно за самиот вирус.
Дејвид Хејман, епидемиолог од Лондонската школа за хигиена и тропска медицина, кој ја советува Светската здравствена организација за ковид-19, вели дека овие резултати се важни, но предупредува дека вкрстената реактивност не мора да се претвори во имунитет. Да се утврди дали тоа значи дека ќе следи голем број на луѓе кои покажуваат таква вкрстена реактивност за да видат дали се заштитени, ако не од инфекција со Ковид-19, тогаш барем од тешки форми на болеста.
Сепак, тоа е разумна хипотеза дека изложеноста на други коронавируси може да им овозможи заштита. Го видевме и порано, на пример со грипот „Х1Н1“ во 2009 година. Постарите луѓе добро се справија во споредба со другите возрасни групи во таа пандемија, вели тој, веројатно затоа што нивниот имунолошки систем бил подготвуван од изложеност на слични видови на грип со децении пред тоа. Тоа би можело да биде причина пандемијата во 2009 година да биде помалку смртоносна од другите пандемии на грип во историјата, при што починаа околу 200.000 луѓе на глобално ниво – вели Шет.
Гупта вели дека ако изложеноста на други корона вируси штити од Ковид-19, тогаш варијабилноста во таа изложеност може да објасни многу за разликата во стапките на смртност меѓу државите или регионите. Изложеноста на сроден вирус што предизвика епидемија на тежок акутен респираторен синдром (САРС) во 2002 и 2004 година може да им овозможи одредена заштита на источните Азијци против Ковид-19, на пример.
Кон крајот на март, групата на Гупта објави труд што привлече внимание затоа што генерираше многу различни прогнози од оние на епидемиологот Нил Фергусон од „Империал колеџ“ во Лондон и неговите колеги – кого владата на Велика Британија ги слушаше најмногу. Групата Оксфорд сугерираше дека до половина од населението во Велика Британија веќе може да биде заразено од „Sars-CoV-2“, што значи дека стапката на смртност на инфекција (IFR) – процентот на заразени луѓе кои умреле – е многу помал од укажувањата групата на Фергусон, и затоа болеста беше помалку опасна. Ниту една група немаше многу податоци во тој момент, а Гупта вели дека нејзината намера била да потенцира дека, во отсуство на податоци, треба да се разгледа широк спектар на сценарија.
Два месеци наназад, таа стои покрај нејзиниот модел, но посакува да ги даде појасните последиците.
Вистината е дека „IFR“ не е тврда жица на вирусот или на нашата интеракција со вирусот“, вели таа. „Тоа е ранливата фракција (од населението) што го одредува просечниот вкупен ризик од умирање“. Штом во еден дом за нега на стари лица ќе биде инфилтриран вирусот, на пример, вирусот се шири брзо низ него и често е смртоносен, зголемувајќи ја „IFR“. Ова значи дека е клучно да се разбере зошто некои луѓе се отпорни, а други не се, за да можат да бидат заштитени оние што се ранливи.
Ние знаеме некои од тие фактори на ранливост. Возраста е најочигледна. За разлика од грипот во 2009 година, постарите луѓе се особено ранливи на ковид-19 – факт што може да ја одрази историјата на изложеност на коронавируси од различни групи на возраст. Коморбидитетот е друг, а третина се машки. Според Гарима Шарма од Универзитетскиот медицински факултет „Џон Хопкинс“ во Балтимор, која со колегите неодамна објави труд за сексуалните разлики во смртноста од ковид-19, жените се заштитени со тоа што имаат „резервен“ хромозом на Х. „Х-хромозомите содржат голема густина на гените поврзани со имунитетот, така што жените генерално имаат посилни имунолошки реакции, вели таа.
Социоекономскиот статус, климата, културата и генетската шминка исто така би можеле да создадат ранливост, така што може да се направат одредени вакцини во детството и нивото на витамин Д. И сите овие фактори можат да варираат меѓу државите. На Јапонците можеби им беше укажана одредена заштита, на пример, по нивниот обичај да се поклонуваат наместо да се ракуваат. И покрај тоа, повеќето од разликите помеѓу половите се сведуваат на биологија, Шарма вели дека дел од тоа се должи на социјалните фактори и однесувањето, при што жените имаат поголема веројатност да ги мијат рацете и да бараат превентивна нега.
Исто така, станува јасно дека заштитата на ранливите направи голема разлика во досегашните исходи. На пример, Италија и Германија имаат слични пропорции на над 65-годишниците – нешто повеќе од 20% од популацијата во двата случаи – а сепак двете земји пријавиле неверојатно различни стапки на смртност. Стапката на смртност во случајот (IFR) – процентот на болни кои умираат – е помалку информативна, но е полесна за мерење од „IFR“, затоа што болните се повеќе видливи од само заразените, а на 26 мај „IFR“ во Италија беше околу 14%, во споредба со 5% во Германија.
Италија е погусто населена од Германија, а домовите од Италија имаат тенденција да бидат помали од германските. Многу Италијанци во своите 20-ти и 30-ти години живеат дома со своите пошироки семејства, што значи дека пренесувањето на стари лица е големо и кога единиците за критична нега беа презаситени, така беа и смртните случаи. Ова е поретко во Германија, каде многу домови за стари лица исто така донеле строг режим на изолација. Во Германија, вели Хеман, „тие направија подобра работа за да ги заштитат старите лица“. Некои проценки сугерираат дека само 20% од случаите со германците заболени со ковид-19 биле над 60 години, во споредба со повеќе од 90% во Италија.
Велика Британија, која ја има забележано втората највисока стапка на смртност од ковид-19 по Шпанија, не се грижи за своите стари лица – одлучувајќи во еден момент да ги ослободи пациентите од болниците да се вратат во домовите за нега без да ги тестираат за оваа болест. Советите на владата на 1,5 милиони граѓани во Велика Британија со основните здравствени услови да се изолираат три месеци од крајот на март може да помогнаа во заштита на тие луѓе, но за Гупта високата стапка на смртност во Велика Британија одразува подлабок проблем – години на ерозија на услугите за поддршка на заедницата кои обезбедена пастирска грижа. – Само нема доволно инвестиции во болниците и во тој општ лекар или друга личност од првите редови што ја советува ранливата личност – вели таа.
Држејќи се до нејзиното предвидување, таа верува дека карантино е презаситеност и дека грижата и заштитата на фронтовата линија на ранливите – што требаше да биде приоритет од почеток – сега треба да се даде во приоритетите. Таа исто така смета дека најлошото е зад нив и дека иако следните бранови не можат да се исклучат, тие веројатно ќе бидат помалку лоши од она што го доживеаа досега. Болеста ќе се претвори во ендемична рамнотежа, според нејзиното гледиште, можеби секоја зима враќајќи се како сезонски грип.
